Triết học Con người

Giới thiệu

Triết học Con người ra đời từ yêu cầu, nhiệm vụ của việc giải phóng con người khỏi sự tha hóa đang bao trùm đời sống, nơi tiền bạc, chuẩn mực và quyền lực không ngừng biến con người thành công cụ, đánh mất nhân tính và khả năng sáng tạo. Đây không phải là triết học khép kín trong sách vở hay những hệ thống lý thuyết tự mãn, mà là một triết học của hành vi sống, của sự can thiệp vào hiện thực, và của nỗ lực tái kiến tạo thế giới theo cách mà con người có thể thật sự làm chủ đời sống của mình. Nền tảng của triết học này là ba giá trị bất khả thay thế: Sự thật, Sáng tạo và Tự do. Chúng không chỉ là mục tiêu, mà còn là phương tiện để con người khẳng định sự hiện diện của mình trong một thế giới đầy biến động.

Sứ mệnh

Sứ mệnh của Triết học Con người là phục hồi nhân tính trong một thế giới chưa hoàn tất. Điều đó có nghĩa là khôi phục lại vai trò trung tâm của thân thể, cảm xúc, ký ức, trí tuệ và trách nhiệm trong toàn bộ hoạt động của con người. Sứ mệnh ấy đồng thời cũng là hành động phơi bày và phá vỡ những cơ chế tha hóa, những trật tự vốn đã được “tự nhiên hóa” nhằm biến con người thành phương tiện cho những mục tiêu phi nhân. Thay cho việc tuân phục những cấu trúc đã định sẵn, triết học này khẳng định rằng con người có khả năng và có trách nhiệm kiến tạo một nền tảng chung sống mới, nơi công lý, sự thật và tự do không phải là mệnh lệnh áp đặt, mà được kiến tạo liên chủ thể trong đời sống thường nhật. Đồng thời, sứ mệnh này không dừng ở phạm vi triết học thuần túy mà mở rộng sang hành động liên ngành, bởi chỉ khi khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và khoa học nhân văn được kết nối, con người mới có thể trả lời một cách toàn diện những thách thức toàn cầu trong thời đại dữ liệu và trí tuệ nhân tạo.

Tầm nhìn

Tầm nhìn của Triết học Con người hướng đến một xã hội nhân bản khai phóng. Trong xã hội ấy, con người không bị đồng nhất với chức năng kinh tế hay vai trò công cụ, mà được công nhận như chủ thể sáng tạo độc đáo. Luật pháp, chính trị và kinh tế phải được tái định hình để phục vụ con người như mục đích, chứ không biến con người thành phương tiện. Chân lý không còn bị hiểu như một mệnh lệnh bất biến áp đặt từ bên ngoài, mà trở thành tiến trình mở, được hình thành từ đối thoại, phản biện và liên đới giữa những con người cụ thể. Tự do không chỉ là sự lựa chọn cá nhân, mà còn là khả năng cùng nhau xây dựng một trật tự chung, nơi mọi người được sống trong nhân tính và trách nhiệm. Tầm nhìn này không khép kín hay dừng lại ở một mô hình cố định, mà là một dự phóng chưa hoàn tất, luôn mở ra, luôn chất vấn, và luôn chuyển hóa để đáp ứng những vấn đề mới nảy sinh của thời đại.

Phương pháp luận

Để thực hiện sứ mệnh và hiện thực hóa tầm nhìn ấy, Triết học Con người dựa trên một phương pháp luận với ba trụ cột cơ bản. Thứ nhất là tính liên ngành, bởi mỗi vấn đề con người đều vượt khỏi ranh giới của một ngành học đơn lẻ. Triết học cần kết nối tri thức từ sinh học, tâm lý, đạo đức, luật học, kinh tế, nghệ thuật, công nghệ và xã hội học để nhận ra những chiều kích phong phú của đời sống con người. Thứ hai là tính phê phán, tức là không chấp nhận những thiết chế, chuẩn mực và niềm tin như cái đã cho, mà luôn chất vấn, lột mặt nạ và phá vỡ tính tự nhiên hóa của chúng. Phê phán không nhằm phủ định tuyệt đối, mà nhằm mở ra những khả năng mới, trao lại cho con người năng lực sáng tạo và quyền được kiến tạo thế giới. Thứ ba là tính nhân văn hiện thực, khẳng định rằng mọi suy tư triết học phải quy chiếu về đời sống con người, về thân thể, cảm xúc, ký ức và hành động của cá nhân cụ thể, chứ không phải những ý niệm trừu tượng xa rời thực tại. Phương pháp luận này vận hành bằng một nguyên tắc xuyên suốt: biện chứng chuyển hóa. Các cặp đối lập như tất yếu và tự do, khả năng và nhu cầu, sống và chết, giá trị và giá cả, thân thể và tinh thần, phương tiện và mục đích, chủ thể và sản phẩm không còn được nhìn như những cực loại trừ lẫn nhau, mà như động lực sáng tạo, nơi cái đối lập có thể đảo ngược và chuyển hóa thành cái khác, đó là cơ sở cho việc nhận diện các hình thức về sở hữu. Chính sự vận động này làm nên sức sống và tính mở của triết học, đồng thời trao cho con người khả năng vượt qua mọi ràng buộc đã được định hình. Triết học Con người vì vậy không phải một học thuyết khép kín, mà là một lời mời gọi. Đó là lời mời gọi mỗi con người, trong thế giới bị thống trị bởi công cụ, dữ liệu và ảo tưởng, hãy khẳng định lại sự thật, sáng tạo và tự do. Đây là lời mời gọi không chỉ để suy tư, mà để hành động và sống, để triết học trở thành hành vi chung sống và tái kiến tạo thế giới theo phẩm giá con người.

https://orcid.org/0000-0002-6387-2653

TRIẾT HỌC CON NGƯỜI - SỰ THẬT, SÁNG TẠO VÀ TỰ DO

Khám phá chiều sâu của triết học và khoa học qua không gian đối thoại

Tóm tắt

Cuốn Sự phân hóa con người trong nền kinh tế hàng hóa tập trung phân tích cách đời sống con người bị chi phối bởi sự thống trị của hàng hóa, tiền tệ và các hình thức khoa học xa lạ với đời sống thực. Con người vốn là trung tâm của mọi nhận thức và lịch sử, nhưng khi nhu cầu và khả năng không còn thống nhất, họ rơi vào tình trạng bất lực, bất hạnh và bị phân hóa. Sách phê phán việc biến tri thức, triết học và khoa học thành hàng hóa phục vụ lợi ích cục bộ, đồng thời khẳng định cần xây dựng khoa học về con người, đặt cá nhân hiện thực đang sống làm tiền đề, nhằm hướng đến sự thật, sáng tạo và tự do.

Tóm tắt

Cuốn Triết học về con người nhấn mạnh rằng khoa học về con người do Mác xây dựng đặt con người hiện thực làm trung tâm nghiên cứu, vượt lên các quan niệm siêu hình và giáo điều. Nội dung chỉ ra sự hạn chế của lịch sử tư tưởng khi con người bị trừu tượng hóa, bị chi phối bởi các khuôn mẫu, chuẩn mực xa lạ với đời sống. Mác khẳng định con người vừa là sản phẩm của tự nhiên và xã hội, vừa là chủ thể sáng tạo ra nhu cầu, giá trị và lịch sử. Khoa học con người thống nhất khoa học tự nhiên và xã hội, nhằm giải phóng con người khỏi ảo tưởng, hướng tới sự thật, sáng tạo và tự do.

Liên hệ

Chúng tôi luôn sẵn sàng lắng nghe ý kiến, chia sẻ và câu hỏi của bạn về triết học, triết học con người cũng như những giá trị tinh thần trong cuộc sống.